Een kleine onoplettendheid van een buschauffeur heeft in Zwitserland een menselijk drama tot gevolg maar ook een schokgolf van medeleven tot leven gebracht. Een diep doordringend groepsproces is erdoor op gang gekomen waarin zowel de grootsheid van het menselijk medeleven als de kleinheid van zijn macht tastbaar wordt.
De dood is een crisiservaring die het diepste van de mensen raakt en geen mens spaart. Iedereen zal vroeg of laat een dergelijke crisis ondergaan. Het raakt ons dieper als het om een kwetsbare groep kinderen gaat.
In oosterse culturen is de angst om dood te gaan verschoven naar een verlangen naar de rijkdom van het leven.
Het verloop van ons leven is niet te voorzien, want geen mens kan het zelf bepalen. Ons leven blijft een gratis geschenk met een eigen uniek en verrassend verloop met een begin en een eind. We kunnen een gebeurtenis in alle vrijheid aanvaarden, of erdoor in opstand komen. We kunnen het als iets moois omhelzen, of met afschuw afstoten. Dat geldt ook voor de dood, onze eigen dood of die van een geliefde.
De dood dwingt ons iets los te laten wat ons dierbaar is. Dit maakt ons bang en wanhopig, vaak ook opstandig en verbitterd. Oprecht begrip, medeleven en diepe liefde kan ons helpen de nieuwe kansen te ontdekken die hierachter liggen. Het hangt vooral van deze aanwezigheid van een vertrouwenspersoon af om een crisis te kunnen doorstaan. Vooral voor kinderen die hierin uiterst kwetsbaar zijn, is het van groot belang om hun goed op te vangen.
In tegenstelling tot oosterse culturen hebben we in het westen niet geleerd dat de dood tot het leven hoort. We zijn niet gewend eraan te denken dat iemand opeens dood kan gaan. Het hoort tot de rijkdom van veel oosterse culturen dat voor hen de dood een plaats heeft in het leven. De herinneringen van een overledene is voor het nageslacht een kostbaar erfgoed. De doden leven voort in hun geliefden.
Ik heb zelf na de dood van mijn moeder haar geestelijke aanwezigheid als een rijkdom mogen ervaren waardoor ze nog dichter bij me is komen te staan dan tijdens haar leven. In oosterse culturen is de angst om dood te gaan verschoven naar een verlangen naar de rijkdom van het leven. Een dergelijke houding is voor iedereen mogelijk maar het komt niet vanzelf. Je moet leren om anderen als een geestelijke nabijheid te kunnen ervaren.
Een kind ervaart het in de eerste maanden van zijn leven als het tot bewustwording komt van zijn basic trust, dat is de bewustwording dat het welkom is in het leven. Hierbij spelen de verhalen van de overleden geliefden ook een belangrijke rol.
De opvang van de slachtoffers van de busramp was indrukwekkend en kwam spontaan als de grootsheid van de mens tot uitdrukking. Het is daarom jammer dat deze menselijkheid vaak niet tot zijn recht komt, en vooral in ons politiek beleid, waar de zorg voor de basic trust nog zwaar onderontwikkeld is.
We hoeven slechts te denken aan de kindermishandeling, de kinderprostitutie, de machteloosheid van de kinderbescherming. Ook de kaasschaaf van bezuinigingen en het asielbeleid heeft het kind niet gespaard. De kinderombudsman Marc Dullaert presenteerde op zijn rapport aan de regering, waaruit blijkt dat het asielbeleid geen oog heeft voor het welzijn van kinderen en hun rechten met voeten treedt. Door de lange procedures hebben veel kinderen zware psychische schade opgelopen. Het blijkt dat 1.400 kinderen langer dan vier jaar, 900 kinderen langer dan zes jaar en 700 kinderen langer dan acht jaar in onzekerheid leven of ze hun vertrouwde omgeving moeten verlaten.
Een fundamentele stap voor onze toekomst is een klimaat scheppen waarin onze kinderen een basic trust kunnen ervaren en zich in hun omgeving thuis voelen. Dat is een eerste stap van welzijn van ons volk, de grondslag van duurzaamheid.
In memoriam
Elk mens heeft haar eigen voorkeur als het gaat om verwerking. Horen, zien en voelen zijn de verschillende uitingen waarop men omgaat met verdriet. Je kiest je eigen voorkeursstijl en doet je best het een plek in je hart te geven. Maar hoe mooi zou het zijn als we de lading van de emotie zouden kunnen veranderen van verdriet naar dankbaarheid? Dat we de momenten die we wel hebben gehad kunnen koesteren in plaats van de gemiste momenten te benoemen? Gelukkig zijn er steeds meer instituten die ons daarbij kunnen helpen en is er zelfs een Post HBO opleiding voor Verlies Consulenten. Het taboe op de dood begint gelukkig steeds meer te verdwijnen zodat ook de dood kleur mag krijgen. Gek genoeg ervaren veel mensen een dergelijk busongeluk of het verlies van een dierbare nog steeds als een reality check van het leven. Alsof dan de wereld even stil staat en de kwetsbaarheid van het leven getoond wordt.
Wat mij raakte waren de zinnen : “Het verloop van ons leven is niet te voorzien, want geen mens kan het zelf bepalen. Ons leven blijft een gratis geschenk met een eigen uniek en verrassend verloop met een begin en een eind ”
Ik deel deze zienswijze niet. Ik ben van mening en heb de ervaring dat ik wel degelijk invloed op mijn leven heb en dat ik wel een keuze heb hoe ik haar dilemma’s en uitdagingen tegemoet kan treden. Dat het leven een geschenk is beaam ik, wat het ‘gratis’ daaraan toevoegt begrijp ik niet.
Eerst uitgekomen zijnde bij een pagina die niet (meer) bestaat, dan nu toch weer hier bij de lijst met reacties.
De inhoud van je column kan ik onderschrijven. Ik wil er aan toevoegen dat een mens, met in de bagage een kindertijd waarin veiligheid ver te zoeken was, toch tot een goed vergelijk met het leven kan komen. Hoe het gebeurt , weet ik niet, maar het vindt plaats en het is een geschenk van grote vitaliteit.
Wat me bijzonder trof in je column was het woordje ‘gratis’. Het zette me weer in de juiste positie:
het leven, een gratis geschenk
‘man, wat ben ik blij dat je dat zegt’, was mijn spontane reactie.
Je hebt gelijk met wat je in je mail aan voert, maar ik ga hier nu even van genieten:
ik heb het leven , gratis, als een geschenk gekregen
hè, wat word ik daar gelukkig van!
Dankje!
Marjan
Een prachtige column over’Onberekenbaarheid van het leven’.
Zelf vrouw 10 jaar geleden verloren. Blijft moeilijk. Maar gelukkig heeft ze veel gedichten gepubliceerd waaruit blijkt wie ze was en is en daardoor voel ik (en de kinderen) haar geestelijke nabijheid.
Maar ik blijven worstelen (ben 73) met de aanvaarding van de (mijn) dood.
Hoe doen Oosterse culturen dat toch?
Mijn vrouw schreef in een van haar bundels:
Machtiger dan de dood is het leven ,want waar de dood een einde is, begint het leven iedere dag opnieuw: zonder goud of aanzien,zonder koninklijke pracht maar de macht om met datgene dat je wordt gegeven
te doen te laten te leven
Heel mooi!
Beste Paul,
Ik ben het geheel met de strekking van jouw column eens. Ik vind echter wel, dat de overstap van leven en dood naar basic trust en vervolgens politiek beleid wel iets te gemakkelijk genomen wordt. Vertrouwen speelt niet alleen in de intermenselijke / relationele sfeer een belangrijke rol, maar ook in het zakelijk verkeer. Het inbreuk plegen op en daarmee het schaden van vertrouwen is een menselijke actie die vaak een grote (negatieve) indruk op mensen achter laat. Niet alleen het leven is onberekenbaar, maar de mens zelf is dit ook. In 99 van de 100 gevallen zal hij mogelijk gewenst of voorspelbaar gedrag vertonen, maar hij / zij wordt meestal afgerekend op die ene keer dat dit niet het geval is (oftwel, het geval waarin het vertrouwen (ernstig) geschonden wordt).
In zaken geldt helaas dat vertrouwen goed is, maar het dient wel gecontroleerd te worden. Met andere woorden: we willen wel vertrouwen, maar zijn steeds op onze hoede omdat we weten dat vertrouwen geven en ontvangen niet altijd een vanzelfsprekendheid zijn.
Groeten,
Marcel
Dank je, Paul. Het stervensproces is voor mij een zo essentieel onderdeel van het leven dat ik het zo bewust mogelijk hoop te kunnen beleven. Het lijkt mij fascinerend om te beleven hoe de geest zich zich definitief gaat losmaken van mijn lichaam en hoe dit dan door zal gaan. Want daar geloof ik in, of het nu waar zal blijken te zijn of niet. Je schreef je blog op een moment waarop ik een nieuwe versie aan het schrijven ben van een essay dat ik in 1998 publiceerde over het grondrecht op een natuurlijke dood, als onderdeel van het grondrecht op leven. Ik doe dit nu omdat door de toestand van langdurig coma waar prins Friso in terecht is gekomen na het noodlottige ongeval dat hem is overkomen, het langdurig behandelen en reanimeren van coma-patiënten in de actualiteit brengt. Ik heb grote moeite met het langdurig behandelen en re-animeren van coma patiënten, omdat al die behandelingen plaats vinden zonder hun toestemming en dat die behandelingen een natuurlijk stervensproces blokkeren, waardoor – soms langer dan 10 jaren – de geest zijn weg niet kan vervolgen, maar aan het lichaam gekluisterd blijft. Bovendien is uit de krantenberichten zo duidelijk gebleken hoeveel leed zon’n situatie berokkent bij de naaste familieleden. Ook vinden er rond zo’n situatie vaak verbitterde procedures plaats, zoals bij Ineke Stinissen, die 16 jaar in coma lag en bij Terry Schiavo in Florida (15 jaar). Zou prins Friso, als hij vooraf geweten zou hebben dat hij in een langdurige coma terecht zou komen (met bovendien ongustige prognose) niet vanuit de grond van zijn hart gezegd hebben: “Zo’n ellende wil ik mijn geliefden niet aandoen. Dat wil ik ook zelf niet. Laat mij alsjeblieft sterven.” Dat zou mijn hartekreet zijn. Dit gaat precies over “Sterven als onderdeel van het leven.” Misschien is sterven wel het meest essentiële onderdeel van het aardse leven. In ieder geval lijkt het me de meest ultieme levenservaring van de mens. De medische wereld ziet dood als tegendeel van leven die tot het uiterste moet worden bestreden. Een mens mag gewoon niet meer sterven maar wordt gedwongen tot voortleven, tenzij je een non-reanimatieverklaring bij je draagt. Dit zijn dingen die mij bezighouden en waar ik probeer op een goede manier uiting aan te geven. Ik heb het gevoel dat ik mijn woorden op een goudschaaltje moet wegen om te voorkomen dat ze tegen haren in strijken en een averechts effect hebben.
Paul, wat heb je dat toch weer prachtig verwoord! Het is een onderwerp dat me bijzonder raakt omdat ik zelf zo heb ervaren hoe het is om als kind geen veiligheid te ervaren. Het is een schandaal van nalatigheid dat we als samenleving niet in staat zijn onze kinderen te beschermen en een thuis te bieden. Zij zijn onze toekomst. Ik ben blij dat jij hier niet aflatend aandacht voor vraagt.
Hartegroet,
Esther
Wat een wijsheid… prachtig geschreven.. wanneer je als kind vertrouwen ontvangt.. zal het daar z’n leven lang de vruchten van plukken.. en dat geldt voor iedere mens. Vertrouwen in liefde en jezelf mogen zijn.